ဒေါက်တာဖေသက်ခင်အားမေးမြန်းခြင်း
Healthcare System တခုလုံးမှာ အားနည်းချက်ကလေး တွေရှိတယ်။ ဒါတွေကိုလည်း ကျနော်တို့က Systems thinking ပေါ့နော်။…
မေး။ ပထမဦးဆုံးမေးခွန်းက ကိုဗစ်–၁၉ ရောဂါကာကွယ်ရေးထိန်းချုပ်ရေးအတွက် အစိုးရနဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ဖို့လုပ်မယ်ဆိုတဲ့ အခါမှာ ဘယ်လိုအချက်တွေမှာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ ရှိနေပြီလဲဆိုတာပါ ခင်ဗျ။
ဖြေ။ ။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ်လို့ဆိုတာကတော့ နေရာတွေပေါ့နော်။ အဓိကတချက်ကတော့ ကျနော်တို့ဆီမှာ ပစ္စည်းပစ္စယ ဘယ်လိုတွေ ရှိလဲ။ သူတို့ဆီမှာလည်း ပစ္စည်းပစ္စယတွေ ဘယ်လိုထောက်ပံ့နိုင်လဲ ဆိုတာတွေကို ဆွေးနွေးတယ်။ အဲဒါက တခုပေါ့။
လောလောဆယ် ကျနော်တို့ဆီမှာက မလိုသေးတော့ “ကျနော်တို့ကတော့ မလိုသေးဘူး” ဆိုတာကို တင်ပြတယ်။ လိုမှပဲ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ကြမယ်ဆိုတာ တခုပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ အကယ်၍ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမား တွေပေါ့ဗျာ၊ အထူးသဖြင့် ထိုင်းနိုင်ငံကပေါ့၊ သူတို့ ပြန်လာကြမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ နယ်စပ်ဂိတ်ကို၊ မြဝတီတို့ ဘာတို့လိုက မဝင်ဘဲ ကျနော်တို့ တိုင်းရင်းသား အဖွဲ့အစည်းတွေ ထိန်းချုပ်နယ်မြေ၊ အဲဒီကဂိတ်တွေကို ဖြတ်ပြီးတော့ လာခဲ့မယ်ဆိုရင် အပြန်အလှန်သတင်းပေး ပြီးတော့ ဖလှယ်ကြဖို့၊ လောလောဆယ်တော့ အဲဒီလောက်ပဲ ရှိပါတယ်။ ကျန်တဲ့ စမ်းသပ်ရေးတို့၊ ကုသရေး တို့အပိုင်းတွေမှာက ဒီမှာလည်း မတွေ့သေးတော့ လိုအပ်ရင် လိုအပ်သလိုပဲ ညှိနှိုင်းသွားမယ်ဆိုပြီး ရှိပါတယ်။
ကျနော်တို့ရဲ့ လုံခြုံရေးကိစ္စကတော့ ဆရာတို့ ကြားပြီးသလိုပါပဲ။ ဥပမာ တပ်မဟာ – ၅ မှာ (ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့) ပစ်ခတ်မှု လိုမျိုး ဟာတွေကတော့ လုပ်ပိုင်ခွင့်ထက်ရော၊ လုပ်နိုင်ခွင့်ထက်ရော ကျော်လွန်သွားတယ်။ အခု ကျနော်တို့ဘက်ကတော့ ကျန်းမာရေးကိစ္စကိုပဲ ဦးတည်ပြီး ဆွေးနွေးပါတယ်။ တပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အပိုင်းတွေ ကတော့ သူ့ဘာသာသူ သွားပါလိမ့်မယ်။
မေး။ ကျနော်သတိထားမိသလောက်က မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကူးစက်ခံထားရတဲ့ လူနာ တွေ့နေရပေမယ့်လည်း ကရင်ပြည် နယ်မှာတော့ ခုချိန်အထိ စာရင်းတယောက်မှ မတွေ့သေးဘူးဗျ။ အဲဒီတော့ ဆရာတို့ ထိန်းချုပ် ထားတဲ့ နယ်မြေမှာရော စောင့်ကြည့်တဲ့ စခန်းတွေ လုပ်ထားတာရှိလား၊ ပြန်ဝင်လာတဲ့ လူတွေကို လက်ခံတာ၊ စောင့်ကြည့်တာ စခန်းမျိုးတွေ ရှိလားဗျ။
ဖြေ။ ဟုတ်ကဲ့၊ ကျနော်တို့ နယ်မြေပေါ့နော်၊ သူတို့ခေါ်တဲ့ Screening Point ပေါ့၊ စိစစ်ဖို့အတွက် နေရာတွေ ချထားတာရှိ တယ်။ ကျနော်တို့နယ်မြေရဲ့ ခရိုင် ခုနစ်ခု။ တောင်ငူကနေစပြီးတော့ တနင်္သာရီတိုင်းအထိ အဲ့ဒီမှာ Screening Point ၄၉ ခုကိုတော့ ကျနော်တို့ ချထားတယ်။ ထပ်ပြီးတော့ အချို့နေရာမှာလည်း တိုးချဲ့ဖို့ဖြစ်တော့ ၆၀ ကျော်လောက် အထိ ဖြစ် သွားမယ်။ အထူးသဖြင့် အဝေးက လာတဲ့လူတွေ၊ ဥပမာ ဘန်ကောက်ကတို့လို့က ပြန်လာတဲ့ လူတွေဖြစ်မယ်။ အခြား ရန်ကုန် တို့လို ဗမာပြည်အထက်ပိုင်းလာတဲ့ လူတွေ ဆိုရင်တော့ အဲ့ဒီနေရာတွေကတော့ ကန့်သတ်မှုတွေ ရှိကောင်းရှိမယ်။
WHO က ပြဌာန်းထားတဲ့ အတိုင်း ရောဂါလက္ခဏာ တခုခုရှိခဲ့မယ်ဆိုရင် သပ်သပ်ထားဖို့အတွက်၊ Quarantine ဖို့အတွက် သပ်သပ်ပြင် ဆင်ထားတာမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်။ အခုထက်ထိတော့ ကျနော်တို့ နယ်မြေထဲမှာ ရောဂါပိုးကူးစက်ခံရသူ၊ ရောဂါပိုးရှိတဲ့သူ တယောက်မှ မတွေ့သေး ဘူးခင်ဗျ။ ဒီနေမကောင်းထိုင်မကောင်းဖြစ်လို့ ဆေးရုံကိုရောက်သွားတယ်၊ ကြာအင်းဆိပ်ကြီးနဲ့ ကော့ကရိတ်ဘက်မှာ ဆေးရုံကို ရောက်သွားတဲ့သူကိုတော့ မြန်မာအစိုးရက သူတို့ ကျေးလတ်ကျန်းမာရေးဌာနနဲ့ ချိတ်ဆက် ပြီးတော့ နမူနာယူတယ်၊နှာခေါင်းတို့ဖတ် နမူနာယူတာမျိုး ရှိမယ်။
မေး။ အထောက်အပံ့ပစ္စည်းတွေ ဘာမှ ရတာမျိုး ရှိပါသလား။
ဖြေ။ အဲ့ဒါလည်း မရှိသေးဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒီလို၊ အစိုးရဘက်က ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့ကို မဖွဲ့ခင်ကတည်းက အောက်ခြေမှာ၊ ကျနော်တို့ KNU နယ်မြေဘက်က ကျန်းမာရေးဌာနက ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေနဲ့ မြန်မာအစိုးရ ဘက်က ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့၊ နဂိုကတည်းက ကျန်းမာရေးလုပ်ငန်းတွေကို ချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင် ထားတာ တော့ ရှိတယ်။
မေး။ ။ ကြားထဲမှာ တခုခုဖြစ်တဲ့အခါ အရေးပေါ်ခေါ်ဖို့ Hot line သဘောမျိုး ဆက်သွယ်ရေးရော ရှိလားဗျ။
ဖြေ။ ။ သူတို့တော့ ဖုန်းနံပါတ်တွေ ပေးထားတယ်။ ကျနော်တို့ဆီမှာ E-Mail တွေ၊ Messenger တွေ စသည် အားဖြင့် တော့ရှိတယ်။ အဲ့ဒီကိစ္စအတွက်ကတော့ နောက်ထပ်တွေ့တဲ့အခါကျရင် သီးသန့်ပေါ့နော်၊ ကျန်းမာရေး လုပ်ငန်းကို ဆောင်ရွက်မယ့်၊ အကောင်အထည်ဖော်မယ့် အဖွဲ့ကို သီးသန့်ထားရှိပါမယ်။ ယေဘုယျအားဖြင့် သီးသန့်ထားရှိမယ်။ အဲ့ဒီအခါ ကျမှပဲ လိုအပ်ရင် လိုအပ်သလိုရှိမယ်။ လောလောဆယ်ကတော့ အရင်ကသွားနေတဲ့ ပုံစံအတိုင်းပဲ။ အကယ်၍ မတော်တဆ သံသယလူနာတွေ တွေ့မယ်ဆိုရင် အရင်က ကျေးလက် ကျန်းမာရေးဌာနနဲ့ ချိတ်ဆက်တယ်။ နောင် ဘယ်လိုချိတ်ဆက် မလဲဆိုတာကတော့ အဲ့ဒီအကောင်အထည်ဖော်မယ့်အဖွဲ့တွေက ဆက်လက်ဆွေးနွေးပါမယ်။
မေး။ ။ နောက်တခုကတော့ ဒီလို တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် တပ်ပေါင်းစု အချင်းချင်းကြားထဲမှာရော ဒီကိစ္စတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ညှိနှိုင်းမှုတွေ ရှိသလားဆိုတာပါ။
ဖြေ။ ။ ဟုတ်တယ်။ တပ်ပေါင်းစုကြားထဲမှာလည်း ညှိနှိုင်းတာ ရှိပါတယ်။ ပထမဆုံး ကတော့ EAOs တွေ သူတို့ အချင်းချင်းဆွေးနွေးတယ်။ ဒီလိုအချင်းချင်းဆွေးနွေးပြီးတော့ EAOs တွေနဲ့ အခု နိုင်ငံတော်သမ္မတရုံးက အဖွဲ့ဖွဲ့ပေးလိုက်တဲ့၊ ဒေါက်တာတင်မျိုးဝင်း ဦးဆောင်တဲ့ အဖွဲ့နဲ့ ထပ်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးတယ်။ အခြေခံကတော့ ခုနကလိုပါပဲ။ အဓိကကတော့ ကုသရေး၊ ထိန်းချုပ်ရေး၊ ပြီးတော့ အကူအညီစသည်ဖြင့် အဲဒီအပိုင်းတွေမှာ ဆွေးနွေးတာပဲ ရှိပါတယ်။ တခုရှိတာက ဒါက ပထမအကြိမ် ဖြစ်တယ်။ EAOs နဲ့ အရင်တွေ့တယ်။ EAOs ထဲကမှ ဥပမာ KNU နဲ့ တဖွဲ့ချင်း ထပ်တွေ့တာ တို့၊ အစဉ်မသင့်လို့ NMSP နဲ့ ချက်ချင်း တဖွဲ့ချင်း ဆက်တွေ့တာတို့၊ အခြားအဖွဲ့တွေနဲ့ တဖွဲ့ချင်း ထပ်တွေ့တာတို့ အဲဒါမျိုး တွေတော့ ရှိတယ်။ နောက်လိုအပ်ရင် လိုအပ်သလို တကြိမ်မက ဆက်ပြီး တွေ့ဖို့ဆိုတာကတော့ ရှိကောင်းရှိဦးမယ်။
မေး။ ။ အခုလက်ရှိ အစိုးရနဲ့ ကိုဗစ်-၁၉ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကို ပိုကောင်းအောင်လို့ဆိုရင် ဆရာတို့ အကြံပေးချင်တဲ့ အချက်တွေများ ရှိပါသလား။
ဖြေ။ ။ လောလောဆယ် အလုပ်မစရသေးတော့ ကျနော်တို့ ပြောဖို့တော့ ခက်တာပေါ့။ ဒါပေမဲ့လည်း အဓိက ကတော့ ညှိနှိုင်းကြမယ်၊ သတင်းဖလှယ်ကြမယ်ဆိုတဲ့အပေါ်မှာ လုပ်ရင်းနဲ့ပဲ ကျနော်တို့ ဘာတွေ ဆက်ပြီးကောင်းအောင် လုပ်သွားကြမလဲဆိုတာကို လုပ်ရင်းနဲ့၊ တိုင်ပင်ရင်းနဲ့ အဲလိုတော့ သဘောထားရှိတယ်။ ချက်ချင်းတော့ မရှိသေးဘူး။
မေး။ ။ အခက်အခဲတွေရော ရှိသေးလား။
ဖြေ။ ။ လောလောဆယ်ကတော့ မရှိသေးဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ စကားပြောကြတာတို့၊ ဆွေးနွေးကြတာတို့ကတော့ ခုနကလိုပေါ့လေ။ ကုသရေး၊ ထိန်းချုပ်ရေး အပိုင်းတွေလောက်ပဲ၊ ကျန်းမာရေး ကိစ္စရပ်အပိုင်း တွေလောက်ပဲ ပြောတာဆိုတော့ ကျန်းမာရေးအပိုင်းမှာ အဆင်ပြေပါတယ်။
မေး။ အခြားဖြည့်စွက်ပြောစရာများ ရှိလားဗျ။
ဖြေ။ တခြားပြောစရာက ကိုဗစ်နဲ့ပတ်သက်လို့ကတော့ တနိုင်ငံလုံးမကဘူး၊ တကမ္ဘာလုံးကနေ ဝိုင်းဝန်းပြီး ညှိနှိုင်းဆောင် ရွက်ပြီးတော့ ကာကွယ်တားဆီးရေးလုပ်ငန်းကို လုပ်ကြရမှာ ဖြစ်တယ်။ ဒီလိုမျိုးလုပ်ရတဲ့ အချိန်မှာကတော့ တားဆီးမှု တွေ၊ ပိတ်ပင်မှုတွေ၊ တပ်မတော်ဘက်က လုပ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်ကတော့ မဖြစ်သင့်ဘူးလို့ ထင်တယ်။ ဒါဟာ အစိုးရရဲ့ လုပ်ငန်းနဲ့ လည်း တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်တယ်။ ဒါကြောင့်လည်း ကျနော်တို့ ရှေ့ဆက်ပြီးတော့ ဒီလိုမျိုး အနှောက်အယှက်တွေ၊ အဟန့် အတားတွေ မရှိအောင်တော့ ကြိုးစားပြီးတော့ ဖြေရှင်းမယ်။ ခုဟာက မြန်မာအစိုးရဖွဲ့စည်းလိုက်တဲ့၊ သမ္မတရုံးက ဖွဲ့စည်း လိုက်တဲ့ အဖွဲ့ကနေပြီးတော့ အကောင်းဆုံး ကြပ်မတ်၊ ကာကွယ်၊ ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းတွေကို အကောင်းဆုံးဆောင်ရွက် သွားမယ်လို့ ပြောကြားလိုပါတယ်။
မြန်မာ့မဟာဗျူဟာနှင့် မူဝါဒလေ့လာရေး အင်စတီကျူ (ISP Myanmar) သည် လွတ်လပ်ပြီး ပါတီစွဲကင်းသည့် အစိုးရမဟုတ်သော သုတေသနအဖွဲ့ဖြစ်ပါသည်။ ISP Myanmar ၏ မြော်မြင်ချက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံကို ရုန်းထကြံ့ခိုင်မှုအားကောင်းပြီး သည်းခံစိတ်ကြီးမားသော လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်အဖြစ်ပေါ်ထွန်းလာရေး ဖြစ်သည်။ ISP Myanmar ၏ ဦးတည်ချက်မှာ ဒီမိုကရေစီကျသော ခေါင်းဆောင်မှုကို မြှင့်တင်အားပေးရန်နှင့် နိုင်ငံအရေးတွင် နိုင်ငံသားများ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှုအားကောင်းစေရန်ဖြစ်သည်။
Healthcare System တခုလုံးမှာ အားနည်းချက်ကလေး တွေရှိတယ်။ ဒါတွေကိုလည်း ကျနော်တို့က Systems thinking ပေါ့နော်။…
အမျိုးသမီးတွေကတော့ အိမ်ထောင့် တာဝန်ထမ်းရမယ်ဆိုတဲ့ သတ်မှတ်ချက်တွေကြောင့် သာမန်ကျန်းမာရေးအပူတွေတင်မကဘဲ အမျိုးသမီးတွေမှာ အိမ်ထောင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ငွေကို ဘယ်လိုမျိုးလောက်အောင်သုံးရမလဲ၊…
စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျဆင်းမှု၊ အရက်ပြဿနာ၊ မူးယစ်ဆေးဝါး ပြဿနာ ဒါတွေဟာ ကျေးလက်မှာ တော်တော့်ကို ကြီးကြီးမားမား ရှိနေတယ်။…
Discussion about this post